TMB Blog - Maritiem

Frédéric Sauvage - Franse pionier van de scheepsschroef

Op bezoek in het Franse Boulogne-sur-Mer ontdekten we op de Pont Marguet, de brug die de jachthaven aldaar in tweeën verdeelt, een intrigerend standbeeld. Een bronzen heer houdt in zijn rechterhand een scheepsmodel vast. Het is een late eerbetuiging aan Frédéric Sauvage, de Franse pionier van de scheepsschroef.

Frédéric Sauvage werd in l786 te Boulogne-sur-Mer geboren. Techniek en schepen waren zij passie. ln zijn jonge jaren was hij in dienst bij de genie-afdeling van het Franse leger. Hier miste hij echter de vertrouwde zeelucht, het gekrijs van de meeuwen en de reuk van vers gevangen vis.

Scheepsontwerper

Frédéric ging terug naar de kust en werd ontwerper van zeeschepen. Na Boulogne-sur-Mer zou hij in het vissersstadje Honfleur wonen. Vervolgens verhuisde hij naar Le Havre, de plaats van de grote scheepswerven. Ondertussen bedacht hij verschillende nieuwe machines en instrumenten, waar onder een speciale zaag voor marmer.
In 1832 verkreeg Sauvage patent op zijn allergrootste uitvinding, een scheepsschroef voor stoomschepen. Deze schroef was spiraalvormig, zoals de schroef van Archimedes. Latere, verbeterde scheepsschroeven zouden echte bladen krijgen.
De weinige stoomschepen die aan het begin van de l9de eeuw voeren, hadden grote draaiende raderen aan beide zijden. Bij een geladen schip hingen die reusachtige schoepenwielen mooi diep in het water en ging de voortstuwing tamelijk goed. Als het schip echter leeg was of de kolenvoorraad opraakte, kwamen de raderen aan de oppervlakte en wilde de boot nauwelijks vooruit. Ook bij stevige deining sloegen de raderen gemakkelijk dol.
Omdat de schroef van Sauvage altijd onder water bleef, was deze uitvinding veelbelovend, zeker voor de Franse Marine Nationale. Besloten werd een nieuw schip te bouwen, Le Napoléon. Sauvage was verantwoordelijk voor de schroef, terwijl de scheepsbouwer Augustin Normand de rest van het oorlogsschip zou realiseren.

Terwijl de eerste schepen een soort schroef van Archimedes hadden, kregen scheepsschroeven al snel hun bekende vorm (JvL/Gemini AI).

In de gevangenis

Helaas waren beide heren nogal eigenwijs en botsten hun karakters. Ze waren het over vele zaken oneens en dreigden zelfs geregeld met de rechtbank. Tot overmaat van ramp was Frédéric Sauvage weliswaar een briljante uitvinder, maar ook een slechte financier. Dertien jaar lang had hij al zijn geld in de ontwikkeling van zijn uitvindingen gestoken. Juist toen de kwaliteiten hiervan konden worden bewezen, was zijn geld op en werd hij wegens uitstaande schulden in de gevangenis van Le Havre opgesloten. Daar zat hij in een kleine cel, terwijl zijn geesteskind de maidentrip ging maken...

Op 21 juni 1843 voer de Le Napoléon van Le Havre naar Cherbourg en terug. Deze eerste tocht met een schroefstoomboot werd een groot succes. Het marineschip haalde een snelheid van meer dan 13 knopen. Iedereen juichte toen de Le Napoléon in Le Havre binnenliep. Augustin Normand kreeg van koning Louis-Philippe zelfs een hoge onderscheiding.
En Frédéric Sauvage? Dankzij de inspanning van enkele vrienden kon hij enige tijd later de gevangenis verlaten. Een onderscheiding zat er echter niet in. Zijn patent verliep, waarna iedereen zijn uitvinding kon gebruiken. Hij was arm, miskend en ontmoedigd. In 1857 stierf Frédéric Sauvage als onbekende in een tehuis voor geesteszieken in Parijs. Zijn graf bevindt zich in Boulogne-sur-Mer.

Touwtrekken

Intussen begon de opmars van de scheepsschroef. In het begin waren er nog voor- en tegenstanders. De laatste twijfels werden echter in 1845 weggenomen bij een interessant experiment van de Britse Royal Navy. Twee vergelijkbare, even sterke schepen, de HMS Rattler met een schroef en de HMS Alecto met raderen, deden een “touwtrekwedstrijd", of zoals de Britten dat noemen: een Tug-of-War. Voor de ogen van vele toeschouwers trok HMS Rattler de op volle kracht tegenspartelende HMS Alecto met gemak tegen een snelheid van 2,5 knoop achteruit. De scheepsschroef had definitief gewonnen!

Toen meerdere landen de uitvinding van de scheepsschroef opeisten, herinnerden de Fransen zich Frédéric Sauvage weer. Hij kreeg in 1881 een mooi bronzen monument, midden in de haven van zijn geboorteplaats Boulogne-sur-Mer. Een laat eerbetoon aan een bijzondere maritieme uitvinder!

Arm en miskend gestorven, deze bijzondere maritieme uitvinder (JvL).

---

Tekst en foto's: © 2000-2025 Johan van Loon. Dit geactualiseerde artikel verscheen eerder in het watersportmagazine "Varen".